Posta Ladina: Als 12 december 2022 ha la populaziun da Scuol deliberà in radunanza cumünala ün credit dad 1,2 milliuns francs per planisar inavant il proget «Avegnir Infra Scuol». Aita Zanetti, che es capità daspö quella jada?
Aita Zanetti: Nus vain surgni davo quella radunanza il rapport chi’d es gnü elavurà ed a man da quel vaina constatà cha stuvain ir amo üna jada sur ils cudeschs. Quel prevezzaiva differents progets a Trü, pro’l Bogn Engiadina Scuol (BES) ed a Gurlaina. Eir illa cumischiun da finanzas vaina stuvü sclerir che chi’d es insomma pussibel da realisar. Nus vain surlavurà il rapport e vain decis da metter il focus sül Bogn Engiadina. Tenor mai fa quai eir sen. 

In quella radunanza cumünala d’eira gnü dit, cha a far nüglia cuostarà l’infrastructura turistica var 30 milliuns ils prossems 20 ons. Cun investir as discuorriva da 50 fin 60 milliuns francs. Sun quistas cifras hoz amo realisticas?
La gruppa da finanzas ha fat ün plan da finanzas cul focus sül BES ed ha scleri che chi’d es insomma pussibel da realisar. Il sböz da quist plan da finanzas es uossa avantman e nus stuvain trattar quel in suprastanza cumünala avant co discuorrer da cifras concretas. 

S’haja dovrà duos ons per elavurar quist plan da finanzas?
Schi, quai es üna lavur cumplexa ed accumpagnada da sfidas.

L’incumbenza da la radunanza cumünala a man da la cumischiun da finanzas es statta d’elavurar e preschantar ün concept da finanziaziun equlibrà e ponderà (ausgewogenes Finanzierungskonzept). Quai voul dir cha la gruppa da finanzas ha gnü il dovair da tscherchar la finan- ziaziun pel proget chi vess da gnir realisà...
Na, noss’incumbenza es statta d’elavurar üna survista da tuot quai chi vess da gnir finanzià e da sclerir che chi’d es pussibel da far sainza impedir ed influenzar tuot las incumbenzas importantas cha’l cumün sto realisar fingià uossa sainza nouvs progets. Nus eschan nempe in dovair da far investiziuns chi sun gnüdas suspaisas fingià plü bod e chi ston uossa gnir fattas. Eir las investiziuns illa scoula sun lönch gnüdas suspaisas ed uossa eschan illa situaziun cha stuvain realisar ün proget da generaziuns necessari. 

Voul quai lura dir actualmaing cha’ls progets turistics nun han prüma priorità pella suprastanza cumünala?
Quai nu lessa dir. Nus stuvain sclerir precis che investiziuns concretas chi stan davant porta. Be cun suspender las investiziuns nu schogliaina ils problems. Nus stuvain definir che chi’d es pussibel da realisar e sclerir schi’d es pussibel d’etappar ils progets. Forsa daja eir otras pussibiltats da gnir nanpro cun finanzas sainza augmantar impostas e taxas. La dumonda es, che stuvaina far per cha’l cumün dvainta darcheu attractiv per affars e per persunas privatas? Per mai esa fich important da pudair far ün purtret cumplessiv. Natüralmaing esa eir fich important d’investir in infrastructura e sportas turisticas. Perquai vaina eir concess ün credit a las Pendicularas Scuol per investir illa nouva sporta. Quist import dad 1,8 milliuns francs nu pudaina uossa investir in alch oter. Nus stuvain uossa avair il curaschi d’investir in fiers chods.

Eu pens, cha’l Bogn Engiadina Scuol sarà ün da quists fiers chods. Tantüna es il BES il motor turistic da quista regiun e stess uossa far ün grond pass i’l avegnir.
Sainza il Bogn Engiadina Scuol nu vessa dat quist svilup remarchabel illa regiun. Quai es evidaint a tuots. Cha’l BES es fich important suottastricha eir il fat, cha nus contribuin minch’on passa duos milliuns illa gestiun. Nus eschan sgüra eir pronts da güdar e sustegner al BES per pudair instradar ils prossems gronds pass. Quai voul forsa però eir dir cha in avegnir daraja in oters lös sportas chi nu gnaran plü mantgnüdas. Da vulair adüna be optimar e da vulair daplü nu sarà pussibel sainza far cumpromiss pro otras sportas. Quai nu vala be pella infrastructura turistica. Nus stuvain ponderar bain ingio cha investin e stuvain eir sclerir scha quai sun tuot incumbenzas dal cumün. 

Scha discuorrin da tuot quist proget dad Infra Scuol – ingio es actualmaing la balla?
La balla es pro’l cumün. Il plan da finanzas es sün maisa e la suprastanza sto prosmamaing trattar quel. In seguit trattarana cul cussagl administrativ dal BES a reguard ils prossems pass. Nus vain cul BES eir üna cunvegna da prestaziun a reguard las gestiuns da Quadras, da la halla da glatsch Gurlaina, dal bogn da Trü. Quai sun tuot gestiuns importantas chi chaschunan cuosts e chi ston gnir optimadas. 

Eu stögl listess tuornar inavo süll’incumbenza a la cumischiun da finanzas: Dad elavurar ün concept da finanziaziun equilibrà e ponderà voul bain eir dir da tscherchar pussbiltats da finanziaziun sainza inchargiar las finanzas cumünalas, voul dir per exaimpel cun investurs?
L’incumbenza da la gruppa da finanzas nun es definitivamaing na quella da tscherchar e trattar cun investurs. 

Perchè brich? Ha il cumün da Scuol temma da gronds investurs? Eir las Pendicularas Scuol han adattà il reglamaint d’acziunaris per temma cha investurs esters gnissan e surpigliessan il timun.
Cun tuot quai cha nus vulain realisar stuvain nus esser averts per tuot las eventualitats. Però nus stuvain eir stübgiar che chi’d es il böt principal. Tenor mai es il böt principal dal BES da mantgnair ün bogn public. In mans privats nu füss la sporta la listessa. Perquai esa important da mantgnair ils avantags per tuot il cumün. L’intent public dal bogn sto esser garanti. Il bogn sto avair eir in avegnir la rolla da motor illa regiun. Ils iniziants dal bogn da quella jada han gnü grond curaschi e l’effet es stat enorm per tuot la regiun. La consequenza es forsa però statta quella, cha dürant ils ons seguaints nu s’haja pudü far tuot las investiziuns necessarias ill’infrastructura da basa. Perquai stuvaina uossa chattar üna solu- ziun per etappar las investiziuns. 

Il cumün da Scuol investischa minch’on duos milliuns illa gestiun dal Bogn Engiadina. Daspö ch’Ella es capo füssan quai ses milliuns chi’s pudess güst uschè bain eir investir in ün proget innovativ chi maness daplü frequenzas. Lura nu’s vessa forsa da sustgnair la gestiun...
... quai es tuot be teoria. Nus pudain investir mincha franc be üna jada. Il BES ha adüna fat las investiziuns da mantegnimaint ed es in ün bun stadi in congual cun oters bogns. Grazcha a la cunvegna da prestaziun cul cumün ha il Bogn Engiadina eir üna tscherta sgürezza per as sviluppar. Quai es tenor mai fich important e garantischa üna tscherta planisaziun a lunga vista. Perquai sun ils duos milliuns pella gestiun dal bogn investits fich bain. 

Eu pretend, cha in Engiadina Bassa s’haja ils ultims duos decennis adüna darcheu fat quai chi faiva dabsögn, ma mai plü fat ün pass ouravant ed investi in ün’innovaziun turistica sco quella jada chi s’ha investi i’l Bogn Engiadina. Propcha innovativ es unicamaing statta l’investiziun in üna rait da fibras da vaider. Che disch Ella da quista pretaisa?

Nus stuvain ans render consciaint, cha investir in innovaziuns voul forsa eir dir da desister dad alch chi’s vaiva fin uossa. Nus nu pudain mantgnair tuot quai cha nus vaivan fin uossa ed amo investir in nouvas sportas innovativas. Da chattar la balantscha sarà üna gronda sfida per l’avegnir. Eir cul Bogn Engiadina sco motor turistic, vain nus pers blers lets d’hotel illa regiun. Per far ün svilup economic eschan ferm dependents eir da lets d’hotel respectivamaing da lets chods. 

Il svilup dals hotels es ün ulteriur pisser dal cumün da da Scuol. Co vezza Ella il svilup dals progets d’hotel in cumün?
Sco cumün eschan nus averts per tuot las iniziativas chi promouvan lets d’hotel chods. Svessa nun eschan nus però hoteliers e neir investurs. Nus provain d’intermediar ingio chi fa dabsögn, uschè per exaimpel eir pro la dumonda d’üna fermada dal bus davant il Scuol Palace. 

Ün ulteriur tema turistic es il svilup da la società Engiadina Scuol SA (ESTAG). Vairamaing es quai üna società d’aczias oriundamaing gnüda fundada sco destinaziun turistica da Scuol fin Tschlin. Daspö chi’d es gnüda realisada la destinaziun Turissem Engiadina Scuol Samignun Val Müstair (TESSVM) nun es l’ESTAG oter co üna cumischiun turistica per Scuol sainza grondas cumpetenzas. Che rolla ha tenor Ella l’ESTAG e co dess quella gnir sviluppada per l’avegnir?
Nus vain installà üna gruppa da lavur chi s’occupa da l’avegnir da l’ESTAG. Intant vaina gnü duos sezzüdas, plü concret nun es amo nüglia. Intant stuvaina definir las incumbenzas e las cumpetenzas. Amo averta es eir la dumanda, scha quai da in avegnir üna nouva organisaziun turistica o scha lavurain inavant sco ESTAG. La società d’aczias exista nempe da blers acziunaris pitschens e dal cumün da Scuol. Uossa stuvaina sclerir co chi va inavant. 

Fa Ella eir part da quist gruppa da lavur?
Schi, sco capo cumünal sun eu eir in quista gruppa da lavur paritetica. Eu nu sun però commembra dal cussagl administrativ da l’ESTAG. Quai nu fetscha neir pro otras organisaziuns i’l perimeter dal cumün da Scuol. Uschè n’haja la vista da dadour aint...

... la vista o la controlla?
Na, be la vista. La controlla nu n’haja. 

Ella desista da tour part sco capo cumünal in suprastanzas o cussagls administrativs dad otras organisaziuns sco per exaimpel pro l’ESTAG, pro las Pendicularas Scuol, pro’l Institut Otalpin Ftan, pro l’Energia Engiadina e.o.p. Chi rapreschainta lura in quistas organisaziuns ils interess dal cumün da Scuol?
Quist agir n’haja decis da prüm innan. Eu nu chat bun, scha’l capo chi vess da rapreschantar ils interess dal cumün, es commember dals cussagls administrativs. Quai da bod o tard adüna conflicts d’interess. Pel solit rapreschainta il schef dal decasteri ils interess dal cumün in quists gremis. Quai es tenor mai fich important. Ils schefs dals decasteris pon manar aint lur ideas e quellas vegnan lura trattadas eir in suprastanza. Uschè nu sun eu involvada i’l process da mincha singul’organisaziun e schi fa dabsögn possa m’ingaschar sco capo cumünal e n’ha sü be quel chapè. Quai nu voul dir ch’eu n’haja la controlla, insomma brich. 

Ella sto però avair fiduzcha illa lavur da quella persuna chi rapreschainta il capo cumünal.
Quella persuna nu rapreschainta il capo, dimpersè il cumün da Scuol. Natüralmaing vaina eir fiduzcha illas persunas chi sun elettas per quists gremis. Uschè gnina d’evitar tschertas concentraziuns da pussanzas in cumün. Eu sun persvasa da quist model, adonta cha quai ha dat il prüm discussiuns in tscherts gremis. Nus vain actualmaing üna buna suprastanza e nus laschain eir lavurar a nossa glieud. Nus lavurain in suprastanza sco team e tuots insembel portan las decisiuns invers inoura. 

La TESSVM es hoz ün’organisaziun da comunicaziun. Avant ün per ons d’eira l’organisaziun eir respunsabla pel svilup da las sportas turisticas, quai es hoz cleramaing illa respunsabilità dals cumüns. Es quai bun uschè?
Il svilup da las sportas turisticas (Angebotsentwicklung) es hoz a Scuol pro la ESTAG. Eir in quist reguard stuvain nus ir sur ils cudeschs. Nus fain uossa pass per pass, tgnond natüralmaing in ögl tuot las spartas dal cumün e na be ils temas turistics. 

Intervista: Nicolo Bass