«Nada suna a Zuoz», disch Alice Lemm-Schneller chi’d es la plü veglia abitanta da la Val Müstair, «causa cha meis bap d’eira pulizist giaivna da piz a chantun ad abitar.» Cur ch’ella vaiva ses ons es la famiglia gnüda a star a Sta. Maria. Sia mamma derivaiva da Tamins e seis bap da Giarsun. «Uschea eschna creschüts sü cun tudais-ch e rumantsch da Valsot», decler’la. Ella as regorda amo cha seis bap tilla vaiva tramissa üna jada in stalla pel badigl: «Eu n’ha pensà, che es quai? e’m trupachaiva però da dumandar.» Cur ch’ella es tuornada culs mans vöds ha il bap lura stuvü rier e dit cha quai saja la pala.

Cun 17 ons ha Alice Lemm bandunà per trais ons la Val Müstair per ir a Turich a far la chasada per üna famiglia cun duos uffants. «Il bap da quella famiglia faiva il militar in Val Müstair e vaiva vis cha nus d’eiran quatter femnas a chasa e dumandà a bap sch’el nu laschess gnir a mai a güdar giò Turich», quinta la giubilara. Tuornada da la Bassa ha ella güdà culla chasada in differentas famiglias in Val Müstair ed eir sü Buffalora. Cun 27 ons ha’la maridà e fat cun seis hom da paura a Tschierv. La tanta da seis hom manaiva a Sta. Maria l’Hotel Piz Umbrail. «Cur ch’ella ha dumandà scha nus nu lessan cumprar quist hotel vaina discurrü cun nossas puobas e dit lura da schi.» 17 ons ha il pêr Lemm manà l’hotel. Lura til hana surdat a la figlia Ladina.

Ch’ella haja gnü üna vita frischa e sana e cuntainta, constata l’abitanta da Sta. Maria, «da lavurar vaivna il prüm culla pauraria e davo cun l’hotel, ed uossa cumplischa 100 ons.» Blers tilla dumondan che recept ch’ella haja per gnir uschè veglia: «Quai nu saja da dir, id es i uschè svelt ed eu n’ha gnü üna furtüna naira d’avair üna buna sandà.» Seis hom es eir gnü vegl e mort cun 86 ons: «Nus vain giodü insembel quista chasa cha Ladina ans ha miss a disposiziun.» Abitar suletta in chasa po Alice Lemm, sco ch’ella accentuescha, grazcha a sias duos figlias chi sun in Val: «Sonja am piglia duos, suvent eir trais jadas l’eivna a mangiar pro ella e Ladina fa las cumischiuns, sch’eu n’ha dabsögn, e’m güda a far la duscha. Uschea possa star pachific a chasa.» La festa d’anniversari ha fat la famiglia in venderdi daperella, «uossa cun quist virus esa da star attent».

Text: fmr/fa