Crashcuors - lesson one

Che ideja! Bger es gnieu quinto in occasiun da l'avertüra dals champiunedis mundiels da skis davart l'istorgia da San Murezzan, da l'Engiadina e dal svilup dal turissem d'inviern. In möd multimedial cun pleds, preschantaziuns, musica, glüsch e da tuotta sorts mezs visuels. Cu cha’s po però quinter listessa istorgia sainza grand brimbori, be cun duos vuschs, üna petarda da füm, ün pêr guaffens da requisit ed üna rolla da palperi alv da crep, que haun demonstro ils duos actuors indigens Annina Sedlá?ek e Lorenzo Polin in occasiun dal «crashcuors da  rumauntsch». In möd summaric, cuort e bön, ed immez ils passants i'l minz dal cumün da San Murezzan haun els druvo güsta s-chars üna mezz'ura per quinter da la populaziun da las valledas muntagnardas, da la vita quotidiauna, da la natüra, da las üsaunzas engiadinaisas scu'l Chalandamarz u la chatscha, da poverted, emigraziun, randulinas. Que es ieu sur ils pioniers dal turissem d'inviern fin tals champiuns da quists dis. E l'unic cha'ls duos actuors haun dumando als audituors d'eira ün pitschen applaus ed il motto da la Lia Rumantscha per quists champiunedis «piglia’t il temp - take your time!» Bain cler, cha eir Sedlá?ek e Polin haun quinto l'istorgia in möd biling, nempe in puter ed inglais, dimena: «From north to south and from south to north». Il temp da perseguiter il teater «crashcuors» s'ho piglio her zievamezdi eir il pur, scriptur e sturnical Göri Klainguti. Il Samedrign culla barba plaina ed ils chavels sbarüffos ho druvo qualche minuts fin cha sia öglieda critica s'ho müdeda per prüm in üna risattina e bainbod eir in ün rir, ün da quels chi merita sieu nom. Al pü tard cur cha Lorenzo Polin l'ho do in mauns üna liangia da palperi sfurmeda e pretais, cha que saja ün schluppet da chatscha chargio, ho'l cour da Göri battieu uschè dad ot cha’s pudaiva bod l'udir. «Ma la curuna nu poss eau insomma na schluppetter», ho'l dit frustro e guardo zieva a l'Annina chi s'ho alluntaneda – decoreda cun üna chaplina cun duos grandas cornas da sulvaschina – üna d'ün tschierv curuna e l'otra d'ün grand bel stambuoch. «Da l'otra vart», ho repondero Göri da que furb, «pudess eau cò schluppetter cun ün tun güsta tuottas duos bes-chas». Memma tard, cher Göri, too late.
Dimena, saung nun es culo üngün düraunt il «crashcuors», ma bainschi sun svuledas poch zieva buorlas da naiv in tuottas direcziuns. Ils «snowballs» però d'eiran bel lammins, e niauncha ün pô «cold». Que nun es da’s der da buonder, eir quels eiran nempe furmos da «paper» da crep. Splajand las buorlas as vaiva zieva in mauns ün fögl ordinari cun sü il vocabulari rumauntsch puter - English. Sgrufligno, ma da cour. «Grandius», ho resümo intaunt Göri, «üna fich bun'ideja, chi do curaschi da s'occuper dal rumauntsch».  Savair rumauntsch güda ad imprender inglais: